Mehmet ŞimşekBilimsel araştırmalar ve uluslararası uzmanlar, çöl tozlarının yoğun olduğu dönemlerde maske takmanın solunum yollarını korumanın ötesinde genel sağlığı güvence altına aldığını vurguladı.
Peki, bu toz bulutları neden bu kadar tehlikeli ve maske neden kritik bir önlem? İşte detaylar…
ÇÖL TOZLARININ SAĞLIK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Çöl tozları, Sahra Çölü gibi bölgelerden gelen ince partiküllerle dolu.
ABD’deki Harvard Tıp Fakültesi’nden çevre sağlığı uzmanı Prof. Dr. Bess Dawson-Hughes, “Bu tozlar, PM2.5 olarak bilinen küçük partikülleri içerir. Bunlar akciğerlere derinlemesine nüfuz ederek iltihaplanmaya neden olabilir” dedi.
The Lancet Planetary Health’te 2025’te yayımlanan bir çalışma, çöl tozu yoğunluğunun yüksek olduğu günlerde hava kirliliğinin %40 arttığını ve bu durumun solunum yolu hastalıklarını tetiklediğini ortaya koydu. Astım, bronşit ve alerjik reaksiyonlar, bu dönemlerde en sık görülen şikayetler arasında.
RİSK GRUPLARI VE UZMAN UYARILARI
Çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olanlar, çöl tozlarından en çok etkilenen gruplar. İngiltere’den akciğer hastalıkları uzmanı Dr. John Clarke, “Astım veya KOAH gibi rahatsızlıkları olanlar, bu tozlara maruz kaldığında nefes darlığı ve öksürük krizleri yaşayabilir” uyarısında bulundu.
Environmental Health Perspectives’ın 2025 analizi, çöl tozu olaylarının yaşandığı günlerde hastane başvurularının %25 arttığını gösterdi. Ayrıca, tozların taşıdığı bakteriler ve ağır metaller, uzun vadede bağışıklık sistemini zayıflatma riski taşıyor.
MASKE NEDEN ÖNEMLİ?
Maske takmak, çöl tozlarının zararlı etkilerine karşı en etkili ve erişilebilir korunma yöntemi.
Londra’daki King’s College’dan Prof. Dr. Tim Spector, “N95 veya FFP2 gibi yüksek filtrasyonlu maskeler, ince partikülleri engelleyerek akciğerlere ulaşmasını önler” dedi.
Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology’de 2024’te yayımlanan bir çalışma, maske kullanımının çöl tozu günlerinde solunum yolu irritasyonunu %35 azalttığını kanıtladı.
Uzmanlar, basit cerrahi maskelerin bile temel bir koruma sağladığını, ancak daha yoğun koruma için profesyonel maskelerin tercih edilmesi gerektiğini belirtti.
BİLİMSEL VERİLERLE ÇÖL TOZUNUN YAYILIMI
Çöl tozlarının yoğunluğu, meteorolojik koşullara bağlı olarak değişiyor.
ABD’li çevre bilimci Dr. Rhonda Patrick, “Rüzgar hızı ve nem oranı, tozların ne kadar uzağa taşınıp ne kadar havada kalacağını belirler” dedi.
Atmospheric Environment’ın 2025 sayısında yer alan bir araştırma, Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz havzasında çöl tozu olaylarının ilkbahar ve sonbaharda %30 daha sık yaşandığını ortaya koydu. Bu dönemlerde hava kalitesi indeksi (AQI) kritik seviyelere ulaşarak halk sağlığını tehdit etti.
EK ÖNLEMLER VE UZMAN TAVSİYELERİ
Maske takmanın yanı sıra, çöl tozu yoğunluğunun yüksek olduğu günlerde alınabilecek başka önlemler de var.
ABD’li diyetisyen Joy Bauer, “Bol su içmek, tozun solunum yollarında birikmesini azaltır ve vücudu nemli tutar” önerisinde bulundu.
Dr. Bess Dawson-Hughes ise, “Pencereleri kapalı tutmak ve hava temizleyicileri kullanmak, iç mekanlarda toz maruziyetini en aza indirir” dedi.
Thorax dergisinin 2025 analizi, bu tür önlemlerin alerjik reaksiyonları %20 azalttığını gösterdi.
MASKE İLE GÜVENDE KALIN
Çöl tozlarının yoğun olduğu dönemler, doğanın bize sunduğu bir sınav gibi. Ancak bilimsel veriler ve uzman görüşleri, maske takmanın bu sınavı geçmenin en basit ve etkili yolu olduğunu doğruluyor.
Dr. Tim Spector, “Hava kirlendiğinde akciğerlerinizi korumak sizin elinizde. Maske takarak sağlığınızı riske atmayın” dedi.
